1 września 1939 r - wybuch II wojny
- Szczegóły
- Utworzono: piątek, 29 sierpień 2008 16:32
wg WIKIPEDIA
1 września 1939 roku o godzinie 4.45 wojska niemieckie, bez wypowiedzenia wojny, przekroczyły granice Polski, przeciw której Hitler skierował około 1,8 mln żołnierzy, ok. 3 tys. czołgów i ok. 2 tys. samolotów. Polska dysponowała ok. 1 mln żołnierzy, 700 samolotami i 400 czołgami.
Wedle planu "Zachód" armie polskie miały związać siły niemieckie na zachód od Wisły, chroniąc w ten sposób ważne dla prowadzenia wojny obszary gospodarcze.
Mimo zaciętego oporu wojskom niemieckim już w pierwszych dniach września udało się, na skutek olbrzymiej przewagi uzbrojenia, przełamać linie polskiej obrony oraz zająć Pomorze, część Wielkopolski i Śląsk. W tej sytuacji marszałek Edward Śmigły - Rydz wydał 6 września rozkaz wycofania się oddziałów na linię Wisły i Sanu. W tym samym czasie Warszawę opuścił prezydent wraz z rządem, natomiast 8 września podeszły pod miasto pierwsze oddziały niemieckie.
Wobec niekorzystnej sytuacji militarnej, dowództwo polskie zdecydowało się na przeprowadzenie zwrotu zaczepnego znad Bzury. W nocy z 9 na 10 września rozpoczęła się największa bitwa kampanii wrześniowej, która mimo początkowych sukcesów, zakończyła się przegraną strony polskiej. 14 września wojska niemieckie zbliżyły się do Lwowa, w tych dniach zamknięty został również pierścień okrążenia wokół Warszawy.
17 września wschodnie granice Polski przekroczyły oddziały Armii Czerwonej. Opór wkraczającym wojskom próbowało stawić 25 batalionów Korpusu Ochrony Pogranicza rozlokowanych wzdłuż liczącej 1500 km granicy. Premier Sławoj - Składkowski stwierdził bezsilność wojsk polskich wobec połączonych sił niemieckich i radzieckich, a marszałek Rydz - Śmigły zdecydował się, nie wydawać walk Armii Czerwonej, by nie zwiększać ofiar wśród żołnierzy. Mimo to miało miejsce około 40 potyczek i dwie większe bitwy stoczyło z oddziałami radzieckimi zgrupowanie gen. Wilhelma Orlika - Rueckermana. Do cięższych starć doszło także pod Wilnem, Grodnem oraz Białymstokiem. W momencie wkroczenia wojsk radzieckich rząd polski przebywał w Kołomyi, a następnie Kutach, blisko granicy rumuńskiej. Wobec zbliżania się jednostek Armii Czerwonej rząd zdecydował się przekroczyć, wraz z częścią wojsk, granicę rumuńską.
Po toczącej się od 17 do 20 września bitwie pod Tomaszowem Lubelskim, drugiej co do wielkości w kampanii, walki trwały jedynie w kilku punktach kraju. Do 27 września broniła się niszczona bombardowaniami Warszawa, 29 skapitulowała twierdza Modlin. Na Helu walki trwały do 2 października, a 4 skapitulowała Grupa Operacyjna "Polesie" gen. J. Kleeberga.
W czasie kampanii wrześniowej zginęło ok. 70 tys. polskich oficerów i żołnierzy, ok. 90 tys. osób zdecydowało się na emigrację, do niewoli niemieckiej oraz radzieckiej dostało się ponad 550 tys. żołnierzy. O klęsce zadecydowała przewaga Niemiec, uderzenie od wschodu Armii Czerwonej oraz nie wywiązanie się Francji i Wielkiej Brytanii z podjętych wcześniej zobowiązań sojuszniczych wobec Polski.
II wojna światowa – największy konflikt zbrojny w historii świata, trwający od 1 września 1939 do 2 września 1945 (w Europie do 8 maja 1945), obejmujący zasięgiem działań wojennych prawie całą Europę, wschodnią i południowo-wschodnią Azję, północną Afrykę, część Bliskiego Wschodu i wszystkie oceany. Niektóre epizody wojny rozgrywały się nawet w Arktyce i Ameryce Północnej. Poza prawie wszystkimi państwami europejskimi, brały w niej udział główne państwa Ameryki Północnej i Ameryki Południowej, Australii i Azji. Głównymi stronami konfliktu były państwa osi i państwa koalicji antyhitlerowskiej (alianci).
Za datę rozpoczęcia wojny przyjmuje się 1 września 1939 – atak Niemiec na Polskę, 3 września 1939 przystąpiła do wojny Wielka Brytania i Francja (w piśmiennictwie zachodnim podaje się czasami tę drugą datę jako początek wojny światowej). Niektórzy za początek wojny światowej uznają wojnę japońsko-chińską, rozpoczętą 7 lipca 1937 najazdem wojsk japońskich, jednakże aż do 1941 konflikt ten pozostawał lokalny. W historiografii radzieckiej istniało pojęcie Wielka Wojna Ojczyźniana, rozpoczynająca się 22 czerwca 1941 wraz z atakiem niemieckim. Dla Amerykanów wojna rozpoczęła się 7 grudnia 1941, wraz z atakiem japońskim.
Zapowiedzią nadchodzącego konfliktu był wzrost nastrojów nacjonalistycznych i dążeń ekspansywnych ze strony państw osi, wyrażający się w ataku faszystowskich Włoch na Abisynię (wojna włosko-abisyńska 1935-1936), trwającej od 1937 wojnie chińsko-japońskiej (którą część historyków uważa za część II wojny światowej) oraz rozbiorze Czechosłowacji (październik 1938). W Hiszpanii od 1936 roku trwała krwawa wojna domowa, w której starły się interweniujące państwa faszystowskie i komunistyczny ZSRR. II wojnę światową poprzedziły też takie agresywne zachowania ze strony III Rzeszy, jak: zajęcie Nadrenii w 1936, Anschluss Austrii (marzec 1938 – marzec 1939) oraz aneksja Kłajpedy i Czech. Ze strony Włoch przykładem złamania prawa międzynarodowego było zajęcie Albanii wiosną 1939.
Wojna wybuchła 1 września 1939 po ataku III Rzeszy niemieckiej w porozumieniu z ZSRR na Polskę. Pierwszy etap wojny, nazywany wojną obronną Polski lub tradycyjnie w piśmiennictwie kampanią wrześniową, rozpoczęła agresja na miasteczko Wieluń i wzdłuż całej granicy niemiecko-polskiej zgodnie z dyrektywami "Fall Weiss".
W chwili wybuchu wojny Polska miała układ sojuszniczy z Francją z 1921, układ sojuszniczy z Wielka Brytanią z 25 sierpnia 1939 oraz sojusz z Rumunią, obowiązujący jednak tylko w przypadku ataku ze strony ZSRR. Niemcy były powiązane paktem antykominternowskim z Japonią i Włochami, tzw. paktem stalowym z Włochami oraz układem z ZSRR (pakt Ribbentrop-Mołotow) z 23 sierpnia 1939, który de facto dzielił Europę Środkową na strefy wpływów obu państw i dawał Niemcom wolną rękę w wojnie z Polską. Formalnie wojna nabrała charakteru światowego z chwilą wypowiedzenia jej przez Wielką Brytanię i Francję 3 września 1939. Wraz z Wielką Brytanią do wojny przystąpiły Indie i główne państwa Wspólnoty Brytyjskiej (dominia brytyjskie): Australia i Nowa Zelandia (3 września), RPA (6 września) i Kanada (10 września). Oficjalnie po stronie Niemiec do wojny nie przyłączyły się na tym etapie jednak ani Włochy, ani Japonia. Neutralność zachowały Węgry i Rumunia. Wraz z Niemcami ruszyła natomiast na Polskę słowacka Armia Polowa "Bernolak", a 17 września również bez określonego w prawie międzynarodowym wypowiedzenia wojny zaatakowała Polskę Armia Czerwona.
Agresja ZSRR rozstrzygnęła o klęsce militarnej Polski w kampanii. ZSRR okupował terytorium Rzeczypospolitej do linii paktu Ribbentrop-Mołotow. Atak ten złamał polsko-sowiecki pakt o nieagresji z 1932, który miał obowiązywać do 1945, jednak nie wywołał ze strony rządu polskiego wypowiedzenia wojny. ZSRR w nocie przedstawionej w nocy 17 września 1939 - w chwili rozpoczęcia agresji ambasadorowi RP w Moskwie Wacławowi Grzybowskiemu stwierdził jednostronnie zaprzestanie istnienia państwa polskiego. Ambasador odmówił przyjęcia noty, polscy dyplomaci wyjechali z terytorium ZSRR dopiero po interwencji dziekana korpusu dyplomatycznego, ambasadora Rzeszy von Schulenburga.
Kampania wrześniowa skończyła się, kiedy wojska niemieckie i sowieckie zajęły terytorium Polski i zakończył się opór wojsk polskich (regularnej armii) na terenie kraju.
Armia Czerwona toczyła walki z Korpusem Ochrony Pogranicza na całej linii granicznej. Ciężkie walki oddziały Wojska Polskiego i ochotnicy stoczyli w obronie Grodna. Naczelny Wódz Edward Rydz-Śmigły wydał dyrektywę : Cytat: „Sowiety wkroczyły. Nakazuję ogólne wycofanie na Rumunię i Węgry najkrótszymi drogami. Z bolszewikami nie walczyć, chyba w razie natarcia z ich strony lub próby rozbrojenia oddziałów. Zadanie Warszawy i miast, które miały się bronić przed Niemcami – bez zmian. Miasta do których podejdą bolszewicy, powinny z nimi pertraktować w sprawie wyjścia garnizonów do Węgier lub Rumunii.”
Brak publicznego formalnego ogłoszenia przez Prezydenta i rząd RP faktu istnienia stanu wojny pomiędzy ZSRR a Polską i brak jednoznacznego rozkazu Naczelnego Wodza stawiania oporu najeźdźcy, doprowadził do dezorientacji dowódców i żołnierzy , a w konsekwencji do wzięcia do niewoli ok. 250 tysięcy żołnierzy i oficerów, w większości nie stawiających oporu i do zbrodni katyńskiej na kilkunastu tysiącach oficerów Wojska Polskiego.
Po agresji sowieckiej rząd polski ewakuował się w nocy 17 września 1939 na terytorium sojuszniczej Rumunii. Wbrew porozumieniu polsko-rumuńskim o swobodnym prawie przejazdu (fr. droit de passage) pod naciskiem niemiecko-sowieckim (przy porozumieniu Rumunów z rządem francuskim (ambasador Leon Noël) rząd polski został bez uprzedzenia internowany. 30 września 1939 prezydent Ignacy Mościcki, korzystając z prerogatyw konstytucji o możliwości wyznaczenia następcy w czasie wojny wydał dekret o przekazaniu władzy Władysławowi Raczkiewiczowi, co zapoczątkowało działalność Rządu RP na uchodźstwie.
Mieszkańcy obu okupowanych części państwa polskiego poddani zostali represjom przez okupantów. Jeszcze we wrześniu 1939 rozpoczęły działalność podporządkowane Rządowi RP na uchodźstwie struktury państwa podziemnego. Ciągłość państwowa Rzeczypospolitej Polskiej na arenie międzynarodowej wbrew deklaracjom agresorów i okupantów została zachowana. W okupowanym kraju odtworzono konspiracyjną administrację i podziemne Wojsko Polskie.
RUCH OPORU
Jedną z najsprawniejszych organizacji partyzantki antyhitlerowskiej i antyfaszystowskiej w okupowanej Europie była Armia Krajowa (AK), będąca siłami zbrojnymi Polskiego Państwa Podziemnego podlegającego Rządowi Emigracyjnemu w Londynie. Polskie Państwo Podziemne miało większość atrybutów normalnego państwa – centralną administrację, armię (AK) i produkcję zbrojeniową, wymiar sprawiedliwości, bogate życie kulturalne (podziemne wydawnictwa) oraz namiastkę administracji w każdym powiecie (powiatowi delegaci rządu). W 1944 AK liczyła 380 tysięcy żołnierzy. ¯ołnierze AK mieli znaczny udział w wyzwoleniu Wilna i Lwowa, samodzielnie wyzwolili szereg mniejszych miejscowości w ramach akcji Burza. Wywiad AK dostarczał znaczące ilości wysokiej jakości informacji wywiadowczych dla wywiadu brytyjskiego, m.in. o "cudownej broni" Hitlera pociskach rakietowych V-1 i V-2 (podał miejsce prowadzenia nad nimi badań, co zaowocowało zbombardowaniem i zniszczeniem tego punktu) oraz niemieckiej broni chemicznej.
Od 1 sierpnia do 2 października 1944 trwało największe wystąpienie zbrojne ruchu oporu w Europie – powstanie warszawskie, w którym, poza AK, udział wzięły także oddziały innych organizacji zbrojnych takich, jak NSZ, AL oraz ochotnicy z 1. Armii Wojska Polskiego. Jego celem było wyzwolenie stolicy i utworzenie rządu niepodległej Polski. Rosjanie, których armia zbliżała się do Warszawy, nie udzielili powstańcom pomocy. Stalin był przeciwny utworzeniu władz niepodległej Polski, ponieważ dążył do całkowitego podporządkowania państwa. W tym celu utworzył w Moskwie podległy sobie rząd polski, który następnie został przeniesiony do Lublina. Powstanie upadło z powodu słabego przygotowania oraz braku pomocy z zewnątrz, której się spodziewano. Ludność stolicy została wysiedlona, a miasto zburzone.
£ącznie z innymi organizacjami niepodległościowymi, takimi jak Bataliony Chłopskie, Narodowe Siły Zbrojne czy komunistyczna Armia Ludowa, w polski ruch oporu było zaangażowanych ok. 1 mln osób, co czyniło go największym tego typu ruchem w okupowanej Europie.
SKUTKI WOJNY
II wojna światowa miała tragiczne skutki dla obywateli państw biorących udział w wojnie. Straty ponieśli przede wszystkim cywile - zginęło łącznie prawie 33 miliony ludzi niechcących mieć nic wspólnego z działaniami wojennymi. Wojna doprowadziła do dużego zniszczenia w miastach o dużym znaczeniu strategicznym, takich jak Warszawa, Stalingrad, Cherbourg, Drezno, Tokio czy Berlin, a także tragicznych dla Japończyków wybuchów dwóch bomb atomowych (w Hiroshimie i Nagasaki), wskutek czego bezpośrednio zginęło nie mniej niż 150 000 osób a kilkadziesiąt tysięcy zostało ciężko rannych (co doprowadziło znaczną ich część do szybkiej śmierci), a dalsze zgony nastąpiły wskutek promieniowania.
Znana jest także zbrodnicza działalność hitlerowców zakładających obozy koncentracyjne prowadzące do eliminowania w wyrafinowany i okrutny sposób ludzi innych narodowości (szczególnie do zagłady ¯ydów, którzy doznali tzw. holokaustu).
Wskutek wojny z powodu zniszczeń i strat materialnych pozycję na arenie międzynarodowej straciły Wielka Brytania, Japonia, Niemcy i Francja. Od teraz los Europy zależał od USA i ZSRR, które to państwa podjęły wysiłek o odbudowanie zniszczeń w państwach znajdujących się w strefie wpływów. Podział utworzonych bloków na Zachód i Wschód (początek zimnej wojny) nastąpił w lutym 1945 roku na konferencji w Jałcie. Na zebraniu Wielkiej Trójki potwierdzającym spotkanie w Teheranie ustalono, że w danym bloku znajdą się państwa, które zostały wyzwolone przez jego zwierzchnika. Na tej zasadzie w europejskim bloku zachodnim znalazły się wszystkie państwa z ustalonym przez USA ustrojem demokratycznym, ale także wszystkie państwa nie biorące udziału w wojnie. ZSRR zyskało kontrolę nad zdobytymi przez siebie państwami, w których wprowadziło komunizm.
Alianci podjęli działania mające na celu nie doprowadzić do powstania takich konfliktów jak ten. Powołana została (w miejscu Ligi Narodów) Organizacja Narodów Zjednoczonych mająca nadzorować państwa świata i przeciwstawiać się przejawom łamania praw człowieka w nich. Państwa należące do ONZ zobowiązały się nie dopuścić do władzy partii o poglądach neonazistowskich, a nawet je delegalizować. Zakazano propagowania symboli swastyki. Zajęto się także sprawą okaleczonego przez holokaust narodu żydowskiego, co doprowadziło do stworzenia państwa dla tego narodu, zwanego Izrael, na brytyjskich wcześniej terytoriach Palestyny.
STRATY:
Alianci II wojny światowej:
17 milionów żołnierzy
33 miliony cywilów
razem 50 milionów zabitych
Państwa Osi II wojny światowej:
8 milionów żołnierzy
4 miliony cywilów
razem 12 milionów zabitych